Auschwitz.nl: Kamp Westerbork tot 1942

Kamp Westerbork was vóór de oorlog een vluchtelingenkamp. In mei 1940 zaten ongeveer 750 Joodse vluchtelingen uit Duitsland en Oostenrijk in Westerbork. Op 1 juli 1942 werd het kamp officieel overgenomen door de SS. Vanaf begin juli ’42 ontvingen Joden een oproep om zich te melden voor tewerkstelling in Duitsland. Op 14 en 15 juli vertrokken treinen met Joden naar het doorgangskamp Westerbork. En direct daarop vertrokken de eerste deportatietreinen richting Auschwitz.

Van vluchtelingenkamp tot doorgangskamp
Tekeningen van kamp Westerbork

Oberdienstleiter Kurt Schlesinger aan het werk achter zijn bureau in kamp Westerbork. De Duits-Joodse vluchteling Schlesinger woonde sinds februari 1940 in het kamp. In oktober 1942, na de komst van kampcommandant Gemmeker, werd hij Eerste Dienstleider, in feite de adjudant van Gemmeker. ‘Hij is onder toezicht van Gemmeker, de koning onder de Joden, diens plaatsvervanger', schreef Philip Mechanicus in zijn dagboek, Westerbork, 3 augustus 1943.
Fotograaf onbekend, collectie NIOD, Amsterdam / HCKW, Hooghalen
Kampcommandant Gemmeker (links) in gesprek met Aus der Fünten, leider van de Zentralstelle für jüdische Auswanderung in Amsterdam, Westerbork, kerstmis 1942
Fotograaf onbekend, collectie NIOD, Amsterdam / HCKW, Hooghalen
Dwars door kamp Westerbork liep een brede weg die door de gevangenen de ‘Boulevard des Misères’ werd genoemd.
Fotograaf onbekend, collectie NIOD, Amsterdam / HCKW, Hooghalen
De Joodse Ordedienst in actie
De ordedienst werd aanvankelijk samengesteld uit mensen die al in Westerbork waren toen het nog een vluchtelingenkamp was. De leden van de Ordedienst waren niet geliefd: Joodse SS werden zij minachtend genoemd, omdat zij de kampautoriteiten in alles moesten bijstaan. Zij werden ook ingezet bij acties buiten het kamp, zoals bij de grote razzia’s in Amsterdam in 1943.
Fotograaf onbekend, collectie NIOD, Amsterdam / HCKW, Hooghalen
Plattegrond van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork in 1939. Het paarse deel geeft de uitbreiding in 1942 weer, toen Westerbork een doorgangskamp werd voor deportatie naar de concentratie- en vernietigingskampen in ‘het oosten’.
Collectie HCKW, Hooghalen